-
- Από τα βιβλικά χρόνια (Κάιν και Άβελ, Σταχτοπούτα)
- Δεν είναι απαραίτητο η αδερφική σχέση να ταυτίζεται με αδελφική αντιζηλία
- Ζήλεια: θεμιτό συναίσθημα
- Αιτία: τα αδέρφια δεν επιλέγουν το ένα το άλλο – έχουν άλλο φύλο, διαφορετική ηλικία, διαφορετικό ταμπεραμέντο, και είναι υποχρεωμένα να μοιράζονται μεταξύ τους το πρόσωπο που θα ήθελαν περισσότερο από οτιδήποτε στον κόσμο να έχουν σε αποκλειστικότητα: τον γονέα/ τους γονείς
Άλλοι παράγοντες:
–θέση στην οικογένεια π.χ. το μεγαλύτερο από τα αδέρφια μπορεί να επιφορτιστεί με ευθύνες για τη φροντίδα των μικρότερων ή το μικρότερο μέλος μπορεί να πασχίζει να φτάσει το μεγαλύτερο
– το φύλο π.χ. το αγόρι ζηλεύει την αδερφή του με την οποία είναι πιο ήπιος ο πατέρας ή η κόρη μπορεί να επιθυμεί να πάει για κυνήγι με τον πατέρα και το γιο
– η ηλικία/ηλικιακή διαφορά, π.χ. ένα πεντάχρονο παίζει με ένα οκτάχρονο, στην εφηβεία όμως το δεκάχρονο έχει πολύ διαφορετικά ενδιαφέροντα από ένα δεκατριάχρονο έφηβο.
-αναπτυξιακό στάδιο: το παιδί που αναπτύσσεται έχει και διαφορετικές ανάγκες, ικανότητες, αγωνίες ανάλογα με την ηλικία που βρίσκεται π.χ το παιδί των 3 είναι πολύ κτητικό σε σχέση με τα πράγματά του οπότε και μπορεί να αναστατωθεί πολύ αν του τα πειράξει το μικρότερο αδερφάκι του και να το χτυπήσει, το παιδί στο δημοτικό έχει μια ισχυρή αίσθηση της δικαιοσύνης και της ισότητας με αποτέλεσμα να μην αντιλαμβάνεται γιατί τα αδέρφια του τυγχάνουν διαφορετικής μεταχείρισης από εκείνο και νιώθει αδικημένο, ο έφηβος αναπτύσσει μια αίσθηση ανεξαρτησίας και ατομικότητας οπότε και να μην επιθυμεί να αναλάβει ευθύνες στο σπίτι ή σε σχέση με τα μικρότερα αδέρφια του και να μην θέλει να συμμετέχει στις οικογενειακές στιγμές / εξόδους.
-Άγχος και πίεση στη ζωή του παιδιού αλλά και των γονιών. Μικρότερες ανοχές-αντοχές
Ο πιο σημαντικός παράγοντας: η στάση των γονέων
Άτοπη στάση είναι αυτή της απόλυτης ισότητα – δίκαιη είναι η στάση που προσαρμόζεται στις ανάγκες, και την προσωπικότητα του κάθε παιδιού. Π.χ. δεν σημαίνει πως όταν αγκαλιάζει η μαμά το ένα παιδί πρέπει να αγκαλιάσει εξίσου και το/τα άλλα ή να περιορίσει τις αγκαλιές για να «μην ζηλέψει» το άλλο παιδί.
Οι γονείς επίσης λειτουργούν ως πρότυπα. Τα παιδιά παρακολουθούν και μιμούνται. Παρακολουθούν τον τρόπο που οι γονείς επιλύουν τις διαφορές μεταξύ τους (φωνάζουν; Χτυπάνε πόρτες;)
- Τρόποι διαχείρισης:
ΤΗΝ ΩΡΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Αφήστε τα να τα βρούνε μόνα τους. Αυτό το μέτρο θέλει πολλή προσοχή για να μην τραυματιστούν τα παιδιά. Αυτό το κρίνει ο γονιός, πότε δηλ θα παρέμβει. Με το να επιλύουν μόνα τους τις διαφορές τους μαθαίνουν να τα βγάζουν πέρα μόνα τους, να συμβιβάζονται και να διαπραγματεύονται, να αντιλαμβάνονται τη θέση του άλλου, να ελέγχουν την επιθετικότητά τους, δεξιότητες απαραίτητες για τη μετέπειτα ζωή τους. Έτσι αποφεύγεται και η μεροληψία υπέρ του ενός ή του άλλου παιδιού. Κάποιες φορές π.χ. ένας τσακωμός μπορεί να γίνει για να τραβήξουν την προσοχή του γονέα, όταν αποχωρεί ο γονέας ή μένουν τα παιδιά μόνα τα πάνε μια χαρά. Αν τελικά παρέμβει ο γονιός δράστε ως εξής: λύστε τη διαφορά με τα παιδιά και όχι για αυτά Πώς; Χωρίστε τα παιδιά και δώστε λίγο χώρο και χρόνο για να ηρεμήσουν. Μην ψάχνετε να βρείτε ποιος φταίει, έχουν και οι δυο συμμετοχή σε αυτό. Αναζητήστε μια λύση όπου κανένα από τα δυο δεν θα βγει χαμένο (πχ. Να παίξουν ένα άλλο παιχνίδι από αυτό που διεκδικούν) π.χ στο πόση σοκολάτα θα φάει ο καθένας δώστε την οδηγία «ο ένας κόβει ο άλλος διαλέγει»
Επιτρέψτε και μην καταδικάζετε την έκφραση του θυμού. Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα όπως είναι και φυσιολογικό τα αδέρφια να θυμώνουν το ένα με το άλλο. Και η μαμά και ο μπαμπάς θυμώνουν. Έχουν μάθει όμως να τον ελέγχουν. Ο θυμός δεν σημαίνει ότι επιτρέπεται η βίαιη ή επικίνδυνη συμπεριφορά. Αναγνωρίστε το θυμό («ξέρω ότι τον μισείς τον Δ. αυτή τη στιγμή αλλά δεν επιτρέπεται να τον χτυπάς») και συζητήστε. Αν μιλούν με άσχημες κουβέντες, βοηθήστε να αναγνωρίσουν αυτό που αισθάνονται και να μάθουν να το λένε αντί να «βρίζουν»
Μην εμφυσείτε την ενοχή. Άλλο πώς αισθάνομαι άλλο πώς συμπεριφέρομαι. Μπορεί το παιδί να θέλει να χτυπήσει το μωρό, πράγμα φυσιολογικό, όμως οι γονείς πρέπει να αποτρέψουν κάτι τέτοιο στο παιδί.
Μην μεροληπτείτε, μην τιμωρείτε το παιδί που φταίει (αυτό που «πιάσατε» να χτυπάει το άλλο). Δεν ξέρετε τι έχει συμβεί.
Όταν χάνετε την υπομονή σας ζητείστε βοήθεια από τον άλλο γονέα. Προσοχή μην απειλείτε «αν δεν σταματήσετε θα πάρω τηλ τον μπαμπά!» Και εκείνος γίνεται κακός αλλά και κατ’ουσίαν δεν μπορεί να κάνει κάτι αλλά και αποδυναμώνεστε εσείς στο ρόλο σας!
ΟΤΑΝ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΗΡΕΜΑ
Όχι συγκρίσεις ( τι καταφέρνει το ένα παιδί και όχι το άλλο στο αντίστοιχο αναπτυξιακό στάδιο) – κάθε παιδί είναι μοναδικό και η ανάπτυξή του πρέπει να συγκρίνεται ΜΟΝΟ με τον εαυτό του
Επιβραβεύστε τη θετική συμπεριφορά. Π.χ. όταν παίζουν καλά. Όταν δίνουμε προσοχή μόνο στις αρνητικές συμπεριφορές τότε αυτές αυξάνονται σε συχνότητα καθώς αυτό από μόνο του (δηλ η προσοχή) είναι ένα είδος ανταμοιβής. Αναλογία: 6 επιβραβεύσεις προς μια επίπληξη. Δώστε παράδειγμα
Συζήτηση. Δώστε ιδέες για το τι μπορεί το κάθε ένα παιδί να κάνει π.χ. να αγνοήσει το κορόιδεμα, να απαντήσει «όποιος κοροϊδεύει, κοροϊδεύει τον εαυτό του», να πει στον άλλον να σταματήσει, να ζητήσει βοήθεια από τον ενήλικα.
Αν αυτό δεν λειτουργήσει κάντε έναν οικογενειακό σχεδιασμό-συμβόλαιο με θετικές και αρνητικές συνέπειες. Μια μια αναφέρονται οι μη επιτρεπτές συμπεριφορές (μη αποδεκτό λεξιλόγιο, κοπάνημα πόρτας, φωνές) και οι συνέπειες. Π.χ. τιμωρία- στέρηση δικαιώματος, ή ένα προνόμιο όταν η συμπεριφορά είναι θετική. Οι κανονισμοί αυτοί μπορούν να τεθούν και σε συνεννόηση με τα παιδιά. ¨Έτσι μαθαίνουν να γίνονται υπεύθυνα για τις πράξεις τους. Κανόνες απλοί, λίγοι και συγκεκριμένοι Όχι «να είσαι καλό παιδί», είναι πολύ γενικό και αόριστο. Δώστε παράδειγμα
Μπορεί να χρειαστούν τακτικές οικογενειακές συναντήσεις για να γίνεται υπενθύμιση των κανόνων. Ή ακόμα μπορείτε να εισάγετε ένα σύστημα επιβράβευσης με αυτοκόλλητα σε εβδομαδιαία βάση (προσοχή πολλή στον τρόπο που θα το οργανώσετε, θέλει σαφής κανόνες)
Γίνετε ντετέκτιβ. Παρατηρείστε πότε και με ποιες αφορμές γίνονται οι τσακωμοί (πριν το φαγητό, στο αυτοκίνητο, πριν τον ύπνο, όταν μιλάτε στο τηλέφωνο). Παρατηρείστε και τις δικές σας συμπεριφορές σε αυτές τις καταστάσεις. Μήπως ενισχύετε την ένταση; Εξασφαλίστε ηρεμία. Παίξτε παιχνίδια (π.χ. «βλέπω κάτι που αρχίζει από…» στο αυτοκίνητο ή «βοηθοί» στο σουπερμάρκετ). Λειτουργήστε προληπτικά, μην περιμένετε να ξεσπάσει καβγάς. Αναφέρετε από πριν τους κανόνες για καταστάσεις που συχνά γίνονται αντικείμενο καβγά πχ. Ποιος θα πατάει το κουμπί του ασανσέρ, ποιος βλέπει τι στην τηλεόραση, συμπεριφορά στο σουπερμάρκετ. Ενισχύστε τις θετικές συμπεριφορές με επιβράβευση.
Δικαιοσύνη δεν σημαίνει ισότητα. Οι ανάγκες και οι δυνατότητες του κάθε παιδιού διαφοροποιούνται.
Όταν ο ένας αδερφός έχει ειδικές ανάγκες. Είναι αναπόφευκτη η προσοχή να δίνεται στο άτομο με τις ειδικές ανάγκες. Αυτό συχνά πικραίνει το άλλο παιδί/ παιδιά. Χρειάζεται συζήτηση για τις ανάγκες του παιδιού κλπ Επίσης χρειάζεται «ποιοτικός χρόνος» με το παιδί που δεν έχει τη αναπηρία, χρόνος κατά τον οποίο έχει την αναπόσπαστη προσοχή του γονέα π.χ. λίγο πριν τον ύπνο, μια ξεχωριστή έξοδος, η σχολική παράσταση.
Αφιερώστε χρόνο με το κάθε ένα παιδί ξεχωριστά. Δείξτε του ότι το αγαπάτε, «είσαι ο πιο αγαπημένος μου Γιώργος του κόσμου». Κάντε το να νιώσει σημαντικό και ότι οι ανάγκες του θα ικανοποιηθούν.
Περάστε χρόνο μαζί ως οικογένεια. Πολλές διαφωνίες αφορούν την γονεική προσοχή. Αν αφιερώνετε χρόνο σε παιχνίδια εξόδους κλπ μειώνονται οι εντάσεις.
Εξασφαλίστε για το κάθε παιδί τον προσωπικό του χρόνο και χώρο. Π.χ. να μπορεί να πάει σε ένα φίλο χωρίς τον αδερφό του ή να έχει ένα αντικείμενο όλο δικό του που δεν χρειάζεται να το μοιράζεται ή ένα προσωπικό χώρο ακόμα και αν αυτό σημαίνει απλά ένα συρτάρι στο δωμάτιο.
Τα παιδιά που βαριούνται έχουν περισσότερες πιθανότητες να μαλώσουν
Συνεργαστείτε οι δυο γονείς. Δώστε χρόνο στον εαυτό σας για να ηρεμίσετε και να «γεμίσετε μπαταρίες»
Αγοράστε βιβλία που προτείνουν δραστηριότητες σε γονείς πώς να περνούν δημιουργικά το χρόνο τους τα παιδιά μόνα, μεταξύ τους ή με τους γονείς. Αγοράστε παραμύθια που διαπραγματεύονται το θέμα της ζήλιας μεταξύ αδερφών.
Πότε να αναζητήσετε βοήθεια από ειδικό.
Όταν οι συγκρούσεις είναι τόσο έντονες που οδηγούν σε συζυγικά πρβλ
Όταν κινδυνεύει η σωματική υγεία ενός μέλους
Όταν είναι επιβλαβείς για την αυτό-εκτίμηση και τη ψυχολογική υγεία ενός μέλους
Σχετίζονται με άλλους προβληματισμούς που έχετε π.χ. κατάθλιψη
Μαρία Καραντώνη
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια