Καταρχήν, είναι σημαντικό να οριστεί τι είναι το «χόμπι». Να επισημανθεί ότι δεν αφορά μόνο μια δραστηριότητα εκτός σπιτιού που πρέπει να πληρώσουν οι γονείς. Είναι οποιαδήποτε ασχολία από την οποία αντλούμε ευχαρίστηση και μας αρέσει να κάνουμε κατά τον ελεύθερο χρόνο μας π.χ. μοντελισμός, ζωγραφική, Η/Υ, πεζοπορία, κλπ. Χόμπι μπορεί να είναι και τα επιτραπέζια παιχνίδια που έχουμε καθιερώσει να παίζουμε με το παιδί. Αν και έχει καθιερωθεί να εννοούμε εκμάθηση κάποιου μουσικού οργάνου, κολύμβηση, προσκοπισμός, κάποιο άθλημα, κλπ.
Τα παιδιά πάντα ενδιαφέρονται να μάθουν κάτι καινούργιο και ενθουσιάζονται όταν κάνουν κάτι διαφορετικό. Και μερικές φορές μέσα από τα χόμπι τους ικανοποιούνε τη δίψα τους για μάθηση και ασκούν νέες δεξιότητες. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι αντλούν μια αίσθηση ικανοποίησης και επιτυχίας ανεξάρτητα από το ποιο χόμπι είναι αυτό. Βοηθήστε λοιπόν το παιδί σας να αναπτύξει ένα χόμπι. Είναι γεγονός ότι τα παιδιά βαριούνται εύκολα και για το λόγο αυτό πρέπει να απασχολούνται με μια δραστηριότητα αλλιώς θα περνάνε τον ελεύθερο χρόνο τους βλέποντας τηλεόραση ή παίζοντας Η/Υ. Πρέπει να μάθουν να ασχολούνται με δραστηριότητες που βοηθούν στην διεύρυνση του νου και που ενθαρρύνουν την δημιουργικότητα. Έτσι δεν θα βαριούνται κιόλας.
Για την επιλογή χόμπι για το παιδί αρκεί να σκεφτούμε πώς θα επιλέγαμε ένα χόμπι για εμάς τους ίδιους: μια δραστηριότητα που καταρχήν μας αρέσει, κάτι που ταιριάζει με την ιδιοσυγκρασία μας αλλά και τις δυνατότητές μας, το χρόνο και τα χρήματα που διαθέτουμε.
Για το παιδί λοιπόν ισχύουν τα εξής:
(α) τι αρέσει στο παιδί, πως του αρέσει να περνάει το χρόνο του. Είναι σημαντικό να ανακαλύψουμε τα ενδιαφέροντα του παιδιού μας και να προσέξουμε να μην του επιβάλλουμε αυτό που αρέσει σε εμάς ή αυτό που θα θέλαμε να κάνει το παιδί χωρίς να σκεφτούμε αν αρέσει στο ίδιο. Συχνά ζητάνε να ασχοληθούν με αυτό που ασχολούνται οι συμμαθητές τους, ή τα αδέρφια τους. Μερικές φορές ζητάνε πράγματα παράλογα για εμάς. Πολλές φορές όμως τα παιδιά από μόνα τους δεν ξέρουν τι θα ήθελαν να κάνουν. Σ’αυτό ο γονιός μπορεί να βοηθήσει δίνοντάς στο παιδί ιδέες: ζώντας το μεγάλωμά του φαίνονται οι ιδιαίτερες κλίσεις του π.χ. «πιάνουν τα χέρια του» ή «ξέρει από υπολογιστές και ηλεκτρονικά» ή «του αρέσει να ζωγραφίζει». Προς τα εκεί λοιπόν μπορεί να το κατευθύνει ο γονιός. Μπορεί να μιλήσει και με τους δασκάλους του στο σχολείο για να μάθει από ποιες δραστηριότητες φαίνεται να αντλεί περισσότερη χαρά π.χ. είναι μαθηματικό μυαλό, κλπ.
(β) ιδιοσυγκρασία (ταμπεραμέντο). Είναι τα έμφυτα χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν το παιδί ως ξεχωριστή μοναδική προσωπικότητα. Αυτό τα χαρακτηριστικά προσδιορίζουν και τον τρόπο που το παιδί ανακαλύπτει και μαθαίνει τον κόσμο γύρω του. Όταν οι γονείς αναγνωρίσουν το «ταμπεραμέντο» του παιδιού τους μπορούν καλύτερα να το καταλάβουν και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του. Κάποια παιδιά είναι πιο θορυβώδη από τα άλλα, κάποια είναι πιο ντροπαλά, κάποια πιο ζωηρά και δραστήρια.
Ενδεικτικά:
Παιδιά ιδιαίτερα κινητικά και δραστήρια: είναι τα παιδιά που «έχουν πολλή ενέργεια μέσα τους», έχουν ιδιαίτερα αναπτυγμένη εξερευνητική συμπεριφορά γίνονται όμως και συχνά παρορμητικά, ανήσυχα και αποσπώνται εύκολα από τη δραστηριότητα. Βοηθούν οι αθλητικές δραστηριότητες. Καλό είναι να συμμετέχουν σε ομαδικά παιχνίδια προκειμένου να μάθουν να λειτουργούν σε ομάδα. Όχι όμως απαραίτητα. Καθώς μπορεί το παιδί να μην μπορεί να ακολουθεί πάντα τους κανόνες, να μην έχει το «ομαδικό πνεύμα» που απαιτείται, να μην μπορεί να παρακολουθήσει όλες τις οδηγίες του εκπαιδευτή προς την ομάδα καθώς χρειάζεται την ένα-προς-ένα καθοδήγηση και συναλλαγή. Εναλλακτικά, καλό είναι κάποιο άθλημα του αφορά πολεμικές τέχνες (π.χ. καράτε) όπου τα παιδιά μπορούν να ασκηθούν στη συγκέντρωση, την πειθαρχία και τον έλεγχο του παρορμητισμού τους. Συχνά οι γονείς φοβούνται ότι το παιδί μπορεί με ένα τέτοιο χόμπι να μάθει να γίνεται επιθετικό. Αυτό σπάνια συμβαίνει, αντίθετα μαθαίνει να «διοχετεύει» την ενέργειά του σε δραστηριότητες λειτουργικές.
Το παιδί «χαμηλών τόνων»: λειτουργεί σε ομάδα αν και έχει αργούς ρυθμούς, δίνει την εντύπωση ότι «βαριέται» ενώ την πραγματικότητα απλά θέλει το χρόνο του. Μια ατομική δραστηριότητα ή εργασία σε μικρές ομάδες του «πάει» καλύτερα. Π.χ. κάποιο μουσικό όργανο, ομάδα ζωγραφικής ή θεατρικό παιχνίδι. Είναι σημαντικό να γίνουν σεβαστοί οι αργοί ρυθμοί του και η δραστηριότητα να μην είναι πολύ ανταγωνιστική ώστε να μην αισθάνεται ότι ματαιώνεται, δεν προλαβαίνει, κλπ.
Το παιδί που ντρέπεται, «αργεί να ζεσταθεί»/ να προσαρμοστεί. Είναι διστακτικό, ντροπαλό, νωχελικό, προσκολλημένο στον ενήλικα, δεν αντέχει τις πολλές και συχνές αλλαγές, χρειάζεται περισσότερο χρόνο να ανοιχτεί, να προσαρμοστεί σε νέο περιβάλλον. Το βοηθούν λοιπόν οι σταθερές ρουτίνες και συνήθειες και χρειάζεται να το προετοιμάσει κανείς για τυχόν επικείμενες αλλαγές. Σε αυτά τα παιδιά βοηθούν ομαδικές δραστηριότητες όπως ο προσκοπισμός ή το κατηχητικό. Το παιδί μαθαίνει να λειτουργεί σε ομάδα, παρατηρεί, μιμείται και μαθαίνει από τα συνομήλικα παιδιά στην ομάδα, έχει την επιτήρηση από ενήλικες τους οποίους μπορεί να έχει ως «σημεία αναφοράς» (γεγονός που του δίνει ασφάλεια) και σταδιακά μαθαίνει να «ξεθαρρεύει» και συμμετέχει και σε εκδρομές, κλπ.
Το «υψηλών τόνων» παιδί. Είναι το παιδί που θέλει να είναι το επίκεντρο της προσοχής, ξέρει τι θέλει και επιμένει πολύ σε αυτό, έχει αρχηγικές τάσεις. Και εδώ βοηθούν οι ομαδικές δραστηριότητες ώστε να μάθει το παιδί να λειτουργεί σε ομάδα, να αντέχει να περιμένει τη σειρά του, να σέβεται τις επιθυμίες και τις ανάγκες των άλλων. Συγχρόνως όμως κινητοποιείται από δραστηριότητες που έχουν το στοιχείο του ανταγωνισμού (π.χ. ομάδα ποδοσφαίρου, μπάσκετ, κλπ)
Το ευερέθιστο παιδί, το παιδί με συναισθηματικές μεταπτώσεις. Είναι το παιδί που αντιδρά έντονα στις αλλαγές του περιβάλλοντος ακόμα και στους έντονους ήχους, τις οσμές, το φως. Έχει τη ευαισθησία να αντιληφθεί τη συναισθηματική διάθεση των άλλων, είναι ιδιαίτερα διαισθητικό. Το χόμπι που θα επιλεγεί για αυτό το παιδί θα πρέπει να σέβεται αυτές του τις ιδιαιτερότητες. Μπορεί να είναι το θεατρικό παιχνίδι, ή ακόμα και η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων, η ζωγραφική.
Αν και θεωρείται ότι το ταμπεραμέντο είναι έμφυτο σίγουρα επιδρά σε αυτό το πλαίσιο δηλαδή το περιβάλλον στο οποίο ζει το άτομο. Οι γονείς παίζουν μεγάλο ρόλο σε αυτό καθώς μπορούν να αναγνωρίσουν μεν την ιδιοσυγκρασία του παιδιού του, να το καθοδηγήσουν δε στο να καλλιεργήσουν τα «δυνατά» του σημεία και να βελτιωθούν στις αδυναμίες τους. Π.χ το «ατσούμπαλο/άγαρμπο» παιδί μπορεί να ασκηθεί στην κινητικότητά και το συντονισμό των σωματικών κινήσεων κάνοντας κολύμβηση.
Βεβαίως, πρέπει σε όλα αυτά να λαμβάνονται πολύ σοβαρά και οι φυσικές ικανότητες του (ακοή, όραση, κινητικότητα, κλπ). Π.χ. ένα παιδί με μυωπία δύσκολα θα μπορέσει να ασχοληθεί με ένα άθλημα όπου δε μπορεί να φοράει τα γυαλιά του.
(γ) πρέπει να ληφθεί υπόψη ο χρόνος και χρήματα που έχουμε στη διάθεσή μας. Μην ξεχνάμε ότι το χόμπι δεν είναι «μάθημα» είναι χρόνος διασκέδασης, χαλάρωσης, κλπ. Αλλά επιπλέον θα πρέπει και ο γονιός να αισθάνεται ότι μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό οικονομικά και χρονικά.
Λίστα με ενδεικτικές δραστηριότητες για παιδιά …
- Μουσικό όργανο
- διάβασμα
- σπαζοκεφαλιές
- ζωγραφική
- κατασκευές
- πλέξιμο
- μαγειρική
- κατασκευή κεριών
- κηπουρική
- κατασκευή κοσμημάτων, μπρελόκ
- επιτραπέζια παιχνίδια
- περπάτημα
- συλλογή νομισμάτων ή γραμματοσήμων ή φωτογραφιών
- Τι γίνεται όμως όταν το παιδί ζητά συνέχεια να αλλάζει δραστηριότητα;
Αυτό είναι αναμενόμενο στα παιδιά ειδικά μικρότερη ηλικίας (5-10 ετών) καθώς υποκινούνται από την περιέργειά τους και επιζητούν την ποικιλία. Είναι σημαντικό λοιπόν να δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να αναζητά και να ανακαλύπτει τα ενδιαφέροντα του και τις κλίσεις του.
Πώς μπορεί όμως ένας γονιός να αναγνωρίσει αν οι συχνές αλλαγές είναι στα πλαίσια μιας εξερευνητικής συμπεριφοράς ή αν συμβαίνει κάτι άλλο; Καταρχήν οι γονείς πρέπει να αναζητήσουν πιθανές αιτίες για τη συμπεριφορά αυτή: απογοητεύτηκε γιατί το χόμπι δεν ήταν τελικά αυτό που περίμενε; Εγκατέλειψαν οι φίλοι του; Το ξεκίνησε απλά επειδή το κάνουν και οι φίλοι του αλλά στην πορεία ανακάλυψε ότι δεν του αρέσει; Κουράστηκε επειδή έχει φορτωμένο πρόγραμμα; Δεν «τα βρίσκει» με τον εκπαιδευτή;
Το παιδί που ταλαιπωρείται από μια χαμηλή αυτοπεποίθηση μπορεί να απογοητεύεται με τις αποτυχίες του. Είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί στο να μάθει να απολαμβάνει τη διαδικασία ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Ίσως το βοηθούσε μια δραστηριότητα λιγότερο ανταγωνιστική.
Πολλές φορές ειδικά στα παιδιά του δημοτικού ρόλο παίζει το εκπαιδευτής. Ο χαρακτήρας, οι επικοινωνιακές του δεξιότητες, η εμπειρία του με τα παιδιά παίζουν ρόλο. Βασικά το σημαντικότερο είναι το παιδί να τα πάει καλά μαζί του και ν α τον συμπαθεί. Διότι ειδικά τα μικρότερα παιδιά έτσι μαθαίνουν μέσα δηλαδη από τη σχέση τους με τους δασκάλους.
Κάντε από πριν συμφωνία με το παιδί για το χρόνο που θα αφιερωθεί στη δραστηριότητα (π.χ. αν αφορά μουσικό όργανο, πότε θα γίνεται εξάσκηση, κλπ)
Ενθαρρύνετε την πρόοδο, αποφύγετε την κριτική, μην πιέζετε το παιδί να κάνει κάτι που το δυσαρεστεί (μπορείτε όμως να αναζητήσετε και να μάθετε τι ακριβώς είναι αυτό που το δυσαρεστεί προτού εγκαταλείψει π.χ. ο εκπαιδευτής; ο ανταγωνισμός; η κούραση; κλπ ). Μην φοβόσαστε λοιπόν να του επιτρέψετε να τα παρατήσει. Ως γονείς είναι σημαντικό να δίνετε την ευκαιρία αλλά και να ενθαρρύνετε στα παιδιά να ανακαλύψουν και να αναπτύξουν τις ιδιαίτερες δεξιότητές τους όμως μην ξεχνάτε πως τα παιδιά είναι παιδιά και πρέπει να τους δίνουμε το χώρο και το χρόνο να χαίρονται, να περνάνε καλά, να ξεκουράζονται. Για πληροφορίες για το πού μπορούν οι γονείς να απευθυνθούν είναι: οι δήμοι, οι τοπικές αθλητικές ομάδες, το διαδίκτυο, οι φίλοι και συμμαθητές των παιδιών.
Μαρία Καραντώνη
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια