Μετα-Τραυματική Διαταραχή ονομάζεται η διαταραχή του άγχους που ακολουθεί μετά την βίωση μιας τραυματικής εμπειρίας. Τραυματική Εμπειρία μπορεί να είναι η εμπειρία μιας φυσικής ή/και μαζικής καταστροφής (π.χ. πυρκαγιά ή πλημμύρα, πόλεμος, πανδημία), ένα τροχαίο ή κάποιου άλλου είδους ατύχημα, η κακοποίηση. Τραύμα όμως θεωρείται ότι μπορεί να υπάρξει και από εμπειρίες της παιδικής ηλικίας που έχουν μια αρνητική επίδραση στον ψυχισμό του ατόμου, π.χ. σωματική και συναισθηματική παραμέληση, κοινωνική απομόνωση, σχολική αποτυχία, κλπ.
Η τραυματική εμπειρία επηρεάζει τη συμπεριφορά του ατόμου στο παρόν, μέσα στην καθημερινότητά του. Δηλαδή, συνθήκες και καταστάσεις της καθημερινότητας “πυροδοτούν”, “ξυπνάνε” την τραυματική ανάμνηση με αποτέλεσμα το άτομο να αναστατώνεται και να αντιδρά με συμπεριφορά “σαν να” ξαναζεί στην τραυματική στιγμή.
Στη Μετα- Τραυματική Διαταραχή εκτός από το άγχος το άτομο υποφέρει από συμπτώματα έντονης σωματικής δυσφορίας (π.χ. εφίδρωση, ταχυπαλμία), διαταραχές του ύπνου ( αϋπνία, εφιάλτες) και υπερδιέγερση. Είναι συχνά τα flashbacks, δηλαδή η αναβίωση της
τραυματικής εμπειρίας με ανεπιθύμητες επαναλαμβανόμενες αναμνήσεις, αλλά και η αίσθηση απώλειας ελέγχου (π.χ. η αίσθηση ότι θα συμβεί ξαφνικά κάτι επικίνδυνο). Την τραυματική εμπειρία συνοδεύουν έντονα συναισθήματα θλίψης, ντροπής, ενοχής, θυμού, ταπείνωσης, ψυχικού πόνου.
Το ψυχικό τραύμα επηρεάζει το άτομο σε όλα τα επίπεδα του ψυχισμού του: στη σκέψη, στο συναίσθημα, στη συμπεριφορά.
Η τραυματική εμπειρία διαταράσσει το αξιακό σύστημα αξιών του ατόμου, δηλαδή το σύστημα αξιών βάσει το οποίου επορεύετο μέχρι τώρα. Χάνεται η αίσθηση της ασφάλειας και της ισορροπίας, αυτό που ήταν ως τώρα γνωστό, γνώριμο, αναμενόμενο. Γεννιούνται πολλά ερωτηματικά: “γιατί;” για ποιό λόγο συνέβη;” “σε τι φταίω;”… Ο εγκέφαλος, επηρεασμένος από την τραυματική ανάμνηση, αρχίζει και γενικεύει. Υπερ-αναλύει και υπεραπλουστεύει με οδηγό το φόβο ότι θα ξανασυμβεί…. Και ενώ μέσα στα πλαίσια της λογικής σκέψης το άτομο έχει πάρει αντικειμενικά μέτρα προστασίας και μπορεί και αντιλαμβάνεται ότι πλέον δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, η υπερένταση επιμένει.
Το άτομο μπορεί να αναπτύξει συμπεριφορές αποφυγής (π.χ. δεν βγαίνω από το σπίτι), ή επικίνδυνες συμπεριφορές (π.χ. κατάχρηση αλκοόλ), να αποσιωπά το γεγονός και να το κρατά μυστικό. Αυτό συμβαίνει γιατί το τραύμα επηρεάζει τον τρόπο του επεξεργάζεται ο εγκέφαλος τις πληροφορίες. Ενεργοποιεί ένα σύστημα αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων που σαν αλυσιδωτή αντίδραση αναστατώνουν τον ψυχισμό και τον αποδυναμώνουν από την ισορροπημένη, υγιή λειτουργία του.
Στόχος της θεραπείας του ψυχικού τραύματος είναι να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα του ατόμου, η εγγενής δηλαδή ροπή της ανθρώπινης φύσης για ισορροπία και υγιή λειτουργία.
Για να απελευθερωθεί το άτομο από το φαύλο κύκλο των αρνητικών σκέψεων και της συναισθηματικής δυσφορίας, χρειάζεται επικοινωνία και αλληλεπίδραση. Υποστήριξη και ενίσχυση και όχι κριτική.
Το άτομο στην ψυχοθεραπεία του μαθαίνει να μιλά για αυτό που συνέβη, ξαναθυμάται και συνθέτει μια ενιαία, ολοκληρωμένη αφήγηση. Ξαναφτιάχνει δηλαδή την ιστορία του και συμπληρώνει με μνήμες και πληροφορίες, όπου υπάρχουν κενά. Αναζητά τη λύτρωση. Ανα-κατασκευάζει την τραυματική αφήγηση ώστε να μην ζει πλέον κάτω από τη σκιά το φόβου, της ντροπής, της ταπείνωσης. Εγκαταλείπει αποφευκτικές συμπεριφορές (π.χ. καταχρήσεις, απομόνωση, μυστικοπάθεια) και μαθαίνει να βλέπει τον εαυτό του όχι ως θύμα αλλά ως επιζήσαν.
Αναπροσαρμόζει τις σκέψεις του για τον εαυτό από αρνητικές σε θετικές. Απομακρύνεται δηλαδή από το “κινδυνεύω”, “δεν αξίζω”, “δεν έχω τον έλεγχο” και αρχίζει και σκέφτεται ότι “τώρα είμαι ασφαλής”, “αξίζω”, “τώρα έχω επιλογές”. Μαθαίνει και αφηγείται την ιστορία του σαν να ταξιδεύει μέσα σε τρένο, όπου μέσα στην ασφάλεια της καμπίνας του παρακολουθεί τη διαδρομή, τα γεγονότα, το παρελθόν του χωρίς να νιώθει ότι απειλείται ή ότι κινδυνεύει.
Η λύτρωση από μια τραυματική εμπειρία δεν σημαίνει ότι ξεχνάμε, ότι “σβήνει” η ανάμνηση. Κρατάμε την εμπειρία ως παρακαταθήκη και μαθαίνουμε να ζούμε με αυτήν χωρίς όμως να μας αποδυναμώνει στην καθημερινότητά μας. Επανερχόμαστε σε μια (νέα) αρμονία και ισορροπία.
Για περισσότερες πληροφορίες αναζητήστε κείμενα της Francine Shapiro, developer of EMDR Therapy.